علم حفاظت در برابر اشعه چیست؟

صوت، فراصوت و فروصوت چیست؟

  صوت، به تغییرات فشاری گفته می شود که گوش انسان میتواند آنها را شناسایی کند. در واقع امواج صوتی،  فرکانسی بین 20  هرتز تا 20 کیلوهرتز دارند و در گروه امواج مکانیکی قرار می گیرند. حال اگر فرکانس این امواج بیشتر از 20 کیلوهرتز باشد، توسط گوش انسان قابل شنیدن نیستند و به آنها امواج فراصوت گفته می شود، به همین ترتیب امواج فروصوت، امواج مکانیکی هستد که فرکانسی کمتر از 20Hz دارند و در نتیجه اینها هم توسط گوش انسان شنیده نمی شوند. نهایتا از بین امواج مکانیکی فراصوت و فروصوت، امواج فراصوت در کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند، به این صورت که با استفاده ی از این امواج می توانیم از بافتهای داخلی بدن تصویر برداری کنیم.

محدود کننده دستگاه رادیوگرافی چیست؟

محدود کننده وسیله ای است که به محفظه ی تیوب اشعه ی ایکس متصل می شود و اندازه و شکل بیم اشعه ی ایکس را تنظیم می کند، محدود کننده ها به سه گروه، سوراخ – شکاف – دیافراگم ، مخروطی ها و استوانه ای ها و  کلیماتورها تقسیم بندی می شوند، که در بین آنها کلیماتورها بهترین نوع محدود کننده ها می باشند، به این دلیل که اولاً توسط آنها میتوانیم میدانهای با ابعاد مختلف را بسازیم و ثانیاً در کلیماتورها میدان پرتو توسط یک دسته پرتو نورانی، قبل از تابش دهی به بیمار قابل ملاحظه می باشد. کلیماتورها شامل دو دسته دریچه می باشند و هر دریچه شامل چهار صفحه ی سربی است که بصورت زوج های مستقل از هم حرکت می کنند و به این ترتیب ابعاد میدان اشعه ی ایکس با تغییر ابعاد دریچه ها قابل تنظیم می باشد. مهمترین وظیفه ی محدود کننده ها حفاظت بیمار در برابر پرتوهای غیر ضروری است.   مد فیزیک دات کام، پنجره ای رو به دنیای فیزیک پزشکی

پراکندگی کامپتون چیست؟

  پدیده ی کامپتون بر خلاف پدیده ی فوتوالکتریک در اثر برخورد فوتونهای با انرژی متوسط با الکترونهای لایه ی خارجی اتم های ماده هدف اتفاق می افتد. در پدیده ی کامپتون همه ی انرژی فوتون به الکترون منتقل نمی شود، زیرا با توجه به اصل بقای انرژی جنبشی و مومنتوم اگه همه ی انرژی فوتون به الکترون منتقل شود، الکترون می بایست پس از جدا شدن از اتم با سرعت نور حرکت کند، که این موضوع امکان پذیر نمی باشد. بنابراین در پدیده ی کامپتون فقط مقداری از انرژی فوتون به الکترون منتقل می شود و فوتون با انرژی کمتر از فوتون اولیه و تحت زاویه ی تتا از مسیر اولیه ی خودش منحرف می شود، الکترون جدا شده در پراکندگی کامپتون، که به آن الکترون ثانویه گفته می شود نیز تحت زاویه ی فی  و با انرژی Ek از اتم خارج می گردد. احتمال پدیده ی کامپتون مانند پدیده ی فوتوالکتریک با افزایش انرژی فوتون تابشی کاهش پیدا می کند، منتها میزان این کاهش در مقایسه با پدیده ی فوتوالکتریک بسیار کندترمی باشد و با انرژی فوتون رابطه ی عکس دارد، بنابراین پدیده ی کامپتون در انرژی هایی که احتمال پدیده ی فوتوالکتریک بسیار کم شده حائز اهمیت می باشد، از سوی دیگر در پدیده ی کامپتون احتمال برخورد فوتون با همه ی الکترونهای مداری یکسان می باشد، و به انرژی بستگی الکترونها وابسته نیست، بنابراین ضریب پراکندگی کامپتون مستقل از عدد اتمی ماده ی جاذب می باشد و فقط به تعداد الکترونهای موجود در واحد حجم ماده ی جاذب بستگی دارد. در برخورد فوتونهای با انرژی بین 100Kev تا 10Mev با بافت نرم، پدیده ی کامپتون دارای بالاترین احتمال وقوع می باشد. مد فیزیک دات کام، پنجره ای رو به دنیای فیزیک پزشکی

 اثر پاشنه ی آند چیست؟

  اثر پاشنه آند به این موضوع اشاره دارد که شدت پرتوهای خروجی از تیوب اشعه ی ایکس، در تمام بخش های میدان خروجی یکسان نیست، و شدت پرتوها در ناحیه ای از میدان که در طرف آند لامپ اشعه ی x قرار دارد، کمتر از ناحیه ای است که در طرف کاتد قرار دارد، به این دلیل که پرتوهای تولیدی در سمت آند بایستی از ضخامت بیشتری از آند عبور کنند تا بتوانند به بیرون از لامپ اشعه ی x برسند، بنابراین بسیاری از فوتونهای x تولیدی قبل از اینکه از آند خارج بشوند توسط خود آند جذب می شوند و به این ترتیب شدت پرتوهای x در سمت آند کمتر از شدت پرتوهای x در طرف آند می شود. بنابراین به پدیده ای که در آن افزایش جذب پرتوهای ایکس در سمت آند باعث کاهش شدت پرتوهای خروجی سمت آند می شود اثر پاشنه ی آند می گوییم. در مورد اثر پاشنه ی آند چندین نکته وجود دارد که میبایست دقت شود، اول اینکه با توجه به اثر پاشنه ی آند چون شدت تابش فیلم در طرف آند تیوب اشعه ی x بطور قابل توجهی کمتر از طرف کاتد تیوب هست، در هنگام تصویر برداری، آن ناحیه ای از بدن که برای تصویر برداری مدنظر هست را در طرف کاتد که شدت بالاتری داریم قرار میدهیم، و یا اگر ضخامت ناحیه ی مورد تصویر برداری یکنواخت نیست، قسمتهای ضخیم تر را در سمت کاتد و قسمت های با ضخامت کمتر را در سمت آند قرار میدهیم. نکته ی دوم اینکه با افزایش فاصله ی فیلم از لکه ی کانونی و یا استفاده از فیلم های کوچیکتر، اثر پاشنه ی آند کاهش پیدا می کند، و نهایتا اینکه هر چه لکه ی کانونی کوچکتر بشود، اثر پاشنه ی آند بیشتر می گردد. مد فیزیک دات کام، پنجره ای رو به دنیای فیزیک پزشکی